Người Dao đỏ có lịch sử sinh sống lâu đời trên địa bàn huyện Hoàng Su Phì. Giữa nhịp sống hiện đại, các thế hệ người Dao đỏ vẫn luôn chú trọng gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc mình thông qua trang phục, tiếng nói, lễ hội, dân ca, dân vũ và các nghi thức truyền thống. Trong đó, Lễ hội nhảy lửa là một hoạt động độc đáo, mang đậm bản sắc, chứa đựng những giá trị văn hóa tinh thần lâu đời của người Dao đỏ.
Theo quan niệm của người Dao đỏ, ngọn lửa có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong đời sống sinh hoạt và văn hóa, tâm linh. Lửa được coi là vị thần giúp xua đuổi tà ma, bệnh tật, mang lại sự ấm áp và cuộc sống no đủ, thịnh vượng. Vì vậy, vào những dịp đầu Xuân, năm mới, các bản người Dao đỏ lại rộn ràng tổ chức Lễ hội nhảy lửa. Mọi người tin rằng khi lễ nhảy lửa diễn ra, thần lửa sẽ sưởi ấm và mang lại cho dân làng một năm mới bình yên, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Khi nhảy lửa, có một quy định nghiêm ngặt với tất cả những người tham gia, trước hết phải là nam giới và cơ thể phải sạch sẽ. Trước khi nhảy lửa, họ phải đun nước tắm rửa, không được đi vệ sinh, không được bốc thức ăn để tránh bị bỏng. Vì vậy, nhảy lửa thường được thực hiện vào lúc tối, tức là sau khi những người tham gia đã ăn uống xong và tắm rửa sạch sẽ. Lễ nhảy lửa được tổ chức trên một khoảng sân rộng. Một đống than củi to được soạn sẵn, phải là loại than hồng, đang bùng cháy ở giai đoạn rực rỡ nhất. Khi đống củi đã trở thành một đống than hồng rừng rực cháy, thầy cúng bắt đầu làm nghi lễ. Khi thầy cúng gõ đàn và làm nghi lễ, những thanh niên tham gia nhảy lửa sẽ ngồi quanh thầy cúng và đây cũng chính là thời điểm quyết định những thanh niên này có tham gia nhảy lửa được hay không.
Khi thầy cúng bắt đầu đọc tên của tất cả những người tham gia nhảy lửa (tên đặc biệt để giới thiệu những người đàn ông với các vị thần, không phải tên thật), cơ thể những người tham gia nhảy lửa rung lên, thời điểm này báo hiệu họ sắp có sức mạnh và sự dũng cảm của thần linh ban cho để có thể nhảy vào những đám lửa đang độ nóng nhất. Lúc này, những chàng trai được chọn sẽ nhảy lò cò trước bàn thờ rồi lao vào giữa đống than lửa đỏ rực. Những chàng trai người Dao đỏ như đang trong cơn mê say, họ nhảy múa với đôi chân trần của mình trong đống than lửa mà không hề có cảm giác rát bỏng hay sợ hãi. Không chỉ nhảy, họ còn dùng tay hất tung đống than củi ra tứ hướng. Mỗi người thường nhảy lửa trong vòng 3-4 phút, sau đó tiếp tục nhảy lò cò về làm lễ tại bàn thờ trước khi trở lại bình thường. Những chàng trai sau khi tham gia Lễ hội nhảy lửa luôn nhận được sự thán phục, ngưỡng mộ và tình cảm yêu mến của các cô gái Dao. Bởi người Dao đỏ quan niệm, nhảy lửa thể hiện sức mạnh, sự gan dạ, lòng dũng cảm, khéo léo, nhanh nhẹn của người đàn ông.
Lễ hội nhảy lửa của người Dao đỏ ở Hoàng Su Phì đã có từ lâu đời và được duy trì qua nhiều thế hệ. Nó không chỉ thể hiện khát vọng chế ngự thiên nhiên và mong ước về cuộc sống ấm no, làm ăn thuận lợi, bệnh tật đẩy lùi mà còn là “sợi dây” tinh thần gắn kết cộng đồng, giúp mọi người đoàn kết, gắn bó hơn để cùng nhau xây dựng bản làng ấm no. Lễ hội nhảy lửa không chỉ là minh chứng cho sức mạnh, lòng dũng cảm của các chàng trai người Dao đỏ mà còn là hoạt động văn hóa độc đáo mang đậm bản sắc rất hoang sơ, huyền bí. Nếu có dịp đến Hà Giang, quý khách hãy đến với vùng đất Hoàng Su Phì để khám phá lễ hội huyền bí và thú vị này nhé.
Nguồn BHG
