Cuối năm là thời điểm người Mông ở vùng cao nguyên đá Hà Giang bắt tay vào thu hoạch hạt Tam giác mạch. Đây là giống cây được sử dụng để làm bánh, nấu rượu trong cuộc sống hàng ngày của người dân địa phương. Lâu nay với du khách từ dưới xuôi lên thì Tam giác mạch là cây trồng đại diện cho hình ảnh vùng Cao nguyên đá.

Tam giác mạch còn có tên khác là Mạch ba góc hay Kiều mạch, là loại thân cỏ cao 30–80 cm trồng nhiều ở các tỉnh Lào Cai, Hà Giang, Cao Bằng.

Cây được trồng từ tháng 9, đến tháng 12 thì tiến hành thu hạt.

Khi còn non, cây Tam giác mạch có thể được hái về làm rau ăn hàng ngày.

Sau một tháng gieo hạt, cây sẽ nở hoa và hoa tồn tại trong khoảng một tháng để kết hạt.

Ban đầu hoa Tam giác mạch có màu trắng, sau chuyển dần sang phớt hồng, ánh tím và cuối cùng là đỏ sậm.

Việc thu hoạch Tam giác mạch được người dân địa phương thực hiện thủ công bằng tay với vật dụng thô sơ để tách hạt.

“Mỗi năm gia đình gieo 5 kg hạt giống, hết vụ thu được khoảng 30 kg hạt. Giá hạt rẻ nên chỉ để ở nhà dùng chứ không bán. Ba năm gần đây tỉnh khuyến khích trồng cây để làm du lịch, nên nhà trồng diện tích rộng hơn và thu được nhiều hạt hơn”, chị Thào Thị Xúa ở Phố Cáo, Đồng Văn chia sẻ.

Người dân dùng tay bốc từng nắm hạt rồi nhờ gió thổi bay lá và rác để lọc lấy hạt.

Theo người dân địa phương, bột tam giác mạch có tác dụng chống đầy bụng, tiêu chảy; chữa suy nhược cơ thể, ra mồ hôi trộm.

Sau thu hoạch, phần thân và lá cây được người dân tận dụng làm thức ăn cho vật nuôi và ủ phân bón ruộng.