Chợ tình Khâu Vai còn gọi là chợ Phong lưu có lịch sử từ gần 100 năm nay. Chợ nằm ở xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, Hà Giang và chỉ họp mỗi năm một lần vào ngày 27 tháng 3 âm lịch.
Toàn cảnh chợ tình Khâu Vai (Ảnh: sưu tầm)
Chợ tình Khâu Vai bắt nguồn từ truyền thuyết về chàng Ba, cô Út. Chàng Ba người dân tộc Nùng, nhà ở Khâu Vai, khôi ngô tuấn tú, hát hay, thổi sáo giỏi nhưng nhà nghèo. Cô Út xinh đẹp là con một tộc trưởng người Giáy. Hai người yêu nhau nhưng gia đình cô Út không đồng ý vì chàng nghèo và khác dân tộc không cùng con ma, không cùng phong tục tập quán; con trai người Nùng không thể lấy con gái người Giáy làm vợ.
Chàng và nàng trốn nhà đưa nhau lên hang núi Khâu Vai sống. Gia đình, họ tộc cô gái vác súng kíp, cung nỏ sang nhà trai chửi mắng chàng Út phá lệ đưa cô gái ra rừng. Gia đình chàng trai cũng mang gậy gộc, súng, dao ra chửi bới nhà gái. Từ hang núi nhìn xuống cảnh máu chảy, đâm chém nhau giữa hai họ. Thương cha, thương mẹ, thương dân bản hai làng bỗng trở nên thù hận nhau chỉ vì tình yêu của mình nên chàng trai và cô gái chia tay nhau về làng, thề kiếp sau sẽ thành vợ thành chồng. Ngày họ chia tay là ngày 27/3 .Khi đôi trai gái chia tay nhau, họ đã cắt máu thề: Dù không lấy được nhau nhưng mỗi năm, cứ đến ngày 27/3 họ lại lên Khâu Vai hát cho nhau nghe, kể với nhau những thầm kín ấp ủ trong lòng trong suốt một năm xa nhau. Họ tâm tình, ca hát hết đêm rồi đến hết đêm hôm sau rồi lại trở về với cuộc sống ngày thường. Ngày cuối cùng của cuộc đời, họ lại đến với nhau. Họ tìm đến gốc cây rừng và ngồi bên hòn đá thề năm xưa, ôm chặt nhau cùng đi vào cõi vĩnh hằng. Họ ra đi cũng đúng vào 27/3- ngày mà năm nào họ quyết định chia tay. Dân làng đã dựng hai miếu thờ là”miếu Bà”và”miếu Ông”ngay chính nơi họ mất để tưởng nhớ về mối tình Khâu Vai.
Để tưởng nhớ đôi trai gái yêu nhau nhưng không đến được với nhau, đã hi sinh tình yêu để giữ cho hai làng được hòa bình, hàng năm cứ đến ngày 27/3 là người dân nơi đây tổ chức cúng tế theo đúng nghi thức truyền thống.
Nghi thức cúng lễ được tổ chức trang trọng tại miếu Ông, miếu Bà. (Ảnh sưu tầm)
Và cứ đến ngày 27/3 , người dân trong vùng lấy ngày đó làm ngày họp chợ. Chợ tình Khâu Vai là chỗ hẹn của những người có tình yêu dang dở, vì một lý do nào đó mà họ không lấy được nhau. Họ đến đây để trò chuyện, kể cho nhau nghe về cuộc sống của họ hiện tại. Đồng thời, phiên chợ cũng là dịp để người dân nơi đây tụ họp, trao đổi, giao lưu tiếng hát, tiếng khèn, điệu múa hay là nơi để mua bán hàng hóa phục vụ cho nhu cầu thiết yếu hàng ngày. Kết thúc lễ hội họ lại trở về với cuộc sống hàng ngày, lại hăng say lao động sản xuất…
Đôi trai, gái người Mông hát dao duyên trong phiên chợ. (Ảnh Sưu tầm)
Từ đó, chợ tình Khâu Vai trở thành phiên chợ tình nổi tiếng ở Hà Giang được nhiều du khách trong và ngoài tỉnh biết đến.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đưa “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Chợ Phong lưu Khâu Vai”, xã Khâu Vai, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia (Ảnh Sưu tầm)
Chợ tình Khâu Vai không chỉ là nơi bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, giá trị nhân văn cao đẹp mà còn là nơi giao lưu, gặp gỡ để bảo tồn những nét đẹp văn hóa dân gian đặc sắc riêng có của đồng bào các dân tộc thiểu số và quảng bá thu hút du khách đến với Công viên Địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn.
Mai Thu ( Mèo Vạc)
