Lên với vùng cao nguyên đá, du khách không chỉ được thưởng ngoạn những kiệt tác thiên nhiên iu ái ban tặng như: Cung đường Hạnh Phúc; Hẻm vực Mã Pí Lèng, những điểm du lịch nổi tiếng như Dinh thự dòng họ Vương, Cột cờ Lũng Cú…Một trong những sản phẩm du lịch mới hấp dẫn và lôi cuốn đang rất thu hút du khách đó là thưởng thức, trải nhiệm phương thức sản xuất nấu rượu ngô cổ truyền dân tộc Mông tại xóm Ha Ía, xã Cán Chu Phìn, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang.
Rượu ngô từ lâu đã là đặc sản của đồng bào dân tộc các huyện vùng Cao nguyên đá tỉnh Hà Giang. Rượu ngô mang nhiều giá trị về văn hóa, thổ nhưỡng, là thức uống bản địa phổ biến của đồng bào. Nấu rượu ngô đã trở thành thú vui và là nét văn hóa đậm màu bản sắc của đồng bào dân tộc nơi đây. Để có một vò rượu thơm ngon, người Mông há Ía nấu rượu bằng chõ gỗ, té hạt ngô nằm vàng trên lưng đá ủ với những quả men tròn được tạo từ các cây lá men được trồng trên vùng đất Cao nguyên đá và đặc biệt là đun nấu bằng củi rừng và nguồn nước đã được thiên nhiên ưu ái ban tặng một hang nước mát lạnh, trong suốt… Đồng bào nơi đây có câu nói ‘‘sống trên đá, chết vùi trong đá”. Cuộc sống trên cao nguyên đá quanh năm khô hạn, người dân vất vả, kiên trì vật lộn với từng hốc đá tai mèo để gieo những mầm ngô nơi cao nguyên. Lạ thay, những nương ngô năm nào cũng xanh tốt và cho năng suất thu hoạch cao. Đến mùa thu hoạch, ngô lại được chất đầy trong quẩy tấu (gùi) trên lưng mọi người về nhà….Ngô dư, họ bán đi lấy tiền mua gạo, vật dụng sinh hoạt khác và một phần dùng để nấu rượu.
Công đoạn nấu rượu ngô rất cầu kỳ, phức tạp và gian nan, từ việc gùi những bình nước, bó củi cách bản làng 3 – 4km đến việc nấu chín ngô, ủ men lá (một loại men độc đáo ở vùng cao và ít độc tố) rồi đem lên bếp chưng cất khoảng từ 5- 6 giờ mới cho những giọt rượu thơm ngon, đậm đà. Rượu có hương thơm dịu của thứ men lá đặc trưng, vị nồng và ngọt của ngô núi. Vào các bản làng người Mông, hầu như nhà nào cũng nấu rượu ngô, các gia đình đều có những chum rượu to vừa để dùng, vừa để đãi khách quý. Đặc biệt, rượu ngô hà giang là thứ uống thường xuyên và không thể thiếu đối với người Mông. Ở vùng cao nguyên quanh năm khô hạn này, rượu ngô là thức uống được ưa thích và đem ra mời khách. Vào các chợ phiên mỗi tuần, mọi người đến chợ đông vui chỉ để được uống rượu ngô, thổi khèn và ăn thắng cố. Họ có thể uống say mềm rồi ngủ ngay bên vệ đường, vách đá, có khi ngủ cả trên lưng ngựa, mặc vợ đưa về… Hãy một lần lên Hà Giang để thưởng thức trọn vẹn nét văn hóa rượu ngô đặc sản của vùng cao nguyên đá.
