Tri thức canh tác hốc đá còn gọi là canh tác nương đá của cư dân Cao nguyên đá Hà Giang là một phương pháp canh tác nông nghiệp đặc trưng đã được đồng bào các dân tộc trên vùng cao nguyên đá Hà Giang áp dụng hàng nghìn năm, minh chứng cho sức sống vươn lên mãnh liệt, thích ứng với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt của bà con các dân tộc nơi đây.
Cao nguyên đá Đồng Văn Hà Giang địa hình chủ yếu là núi đá vôi diện tích đất sử dụng cho canh tác ít ỏi, đồi núi dốc do đó lớp đất mầu mỡ rất dễ bị rửa trôi. Để canh tác đơn thuần trong môi trường như vậy, cộng đồng các dân tộc nơi đây đã sáng tạo bằng cách kè nương đá, gùi đất và đổ vào các hốc đá để có đất trồng ngô và các loại cây hoa màu.
Vào mùa xuân khi tiết trời ấm áp, bà con rẫy cỏ, các phiến đá có sẵn với kích thước to nhỏ khác nhau thì xếp thành những bờ rào đá ngăn sự xói mòn, những bãi đất nhỏ bằng phẳng thì dùng cày, bừa cho đất tơi xốp, với những hốc đá trên cao thì phải gùi đất đổ vào, chỉ cần gieo hạt ngô, hạt bí hay đậu cove xuống rồi chờ những cơn mưa chúng sẽ nảy mầm.
Mùa thu, khi gió heo may tràn về, cũng là lúc người dân cao nguyên đá bước vào mùa vụ thu hoạch, người vùng cao ở Hà Giang thường có tập quán đổi công, tức là các gia đình xung quanh tập trung làm đất, trồng trọt, thu hoạch giúp nhau luân phiên, nhà này làm giúp nhà kia xuống hạt, cười nói rôm rả cả một vùng. Trồng hết rẫy nhà này, họ lại sang rẫy nhà khác, nhờ thế, cuộc mưu sinh trên đá của đồng bào cũng bớt đi phần nào sự cơ cực.
Những mảnh nương, bờ rào đá là công sức của nhiều thế hệ cộng đồng các dân tộc nơi đây, trải qua thời gian dài mới có được những mảnh nương ngô và hoa màu xanh ngát như ngày nay. Những hạt ngô ấy chính là nguồn năng lượng dồi dào cho những bước chân và sức sống mãnh liệt của người dân cao nguyên đá. Tri thức Canh tác hốc đá là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2014. Một di sản nhân văn và độc đáo mà bất kỳ một du khách nào lên thăm Hà Giang cũng thực sự phải khâm phục.
BBT
