Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn gồm có bốn huyện: Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn và Mèo Vạc. Nếu coi Đồng Văn và Mèo Vạc là vùng lõi của Cao nguyên đá Đồng Văn với kiến tạo địa hình hùng vĩ, trùng điệp với những sa mạc đá, những bản làng xa xôi lưng trừng núi, những mái nhà rêu phong mái gói âm dương, tường trình đất. Thì khu vực Yên Minh lại là một vùng đất thật khác biệt.
Huyện Yên Minh nằm trên quốc lộ 4C, cách thành phố Hà Giang hơn 98km. phía bắc giáp tỉnh Vân Nam (Trung Quốc), phía đông bắc giáp huyện Đồng Văn, phía đông giáp huyện Mèo Vạc, đông nam giáp huyện Bảo Lâm (Cao Bằng), phía tây giáp huyện Quản Bạ và phía nam giáp huyện Bắc Mê. Tuy nằm trong vùng Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn, nhưng nơi đây được thiên nhiên ưu ái dành cho nhiều diện tích đồi núi đất màu mỡ. Nhiều du khách khi lên Cao nguyên đá Đồng Văn đã không khỏi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp nên thơ, lãn mạn, đầy chữ tình của những đồi thông chạy xa tít tắp, nhiều người đã ví nơi đây là “Đà Lạt thứ hai”. Không chỉ có những đồi thông trải dài thơ mộng, mà Yên Minh còn là khu vực có diện tích ruộng bậc thang nhiều và đẹp không kém gì ruộng bậc thang Mù Căng Chải (Yên Bái), SaPa (Lào Cai) hay Hoàng Su Phì (phía Tây của tỉnh Hà Giang). Ruộng bậc thang nơi đây giống như những bức tranh phong cảnh khổng lồ với những đường nét uốn lượn mềm mại, vẻ đẹp tự nhiên rực rỡ khi mỗi mùa thu về và những cánh đồng mấp mô men theo sườn núi tạo nên bức tranh thiên nhiên sinh động giữa trời. Có lẽ cũng chính vì thế mà Yên Minh được nhiều du khách ví nơi đây với cái tên “Nàng công chúa” giữa Cao nguyên đá Đồng Văn.
Vào thời điểm cuối năm khi mùa đông tới, Yên Minh quyến rũ, lung linh trong vẻ đẹp của những đồi hoa sở nở trắng muốt. Có lẽ vì vậy, khi đi trên Quốc lộ 4C – Con đường Hạnh Phúc chạy qua địa phận Yên Minh, đã không ít du khách nhầm tưởng đây là nơi khởi nguồn cho nhạc phẩm nổi tiếng “Chiều biên giới” với những câu ca như được chắt lọc ở chính nơi này “Em ơi! Có nơi nào đẹp hơn chiều biên giới khi màu đào đang nở, khi mùa sở ra cây, lúa từng bậc thang mây, tời tỏa ngát hương xay…”.
Vượt qua rừng thông thuộc địa phận xã Lao Và Chải, tới trung tâm huyện Yên Minh, tới tỉnh lộ 182 và 176 hay còn được gọi với cái tên “Đường Quyết Thắng” nối Yên Minh với huyện Mèo Vạc, bạn sẽ nghe thấy tiếng nhạc róc rách của những con suối nhỏ len lỏi trong khe núi, chảy xuống thung sâu. Và chắc chắn, ai đã từng qua đây vào thời điểm tháng tư, không thể không ấn tượng với màu đỏ rực cả một vùng trời biên cương của những bông hoa gạo. Nếu bạn là người ưa khám phá mạo hiểm, thì Yên Minh cũng chính là nơi lý tưởng thỏa trí thử sức mình để trải nghiệm khám phá chuỗi sản phẩm hang động “nguyên thủy” Đường Thượng, với kết cấu 7 hang nằm liền kề nhau. Khu vực Đường Thượng mang trong mình nhiều giá trị di sản địa chất phong phú, nơi đây đã được Câu lạc bộ thám hiểm Hoàng Gia (nước Anh) biết tới trong quá trình khám phá, trải nghiệm hệ thống chuỗi hang động ở đây. Không những thế, Đường Thượng còn là mảnh đất nuôi dưỡng người con cách mạng Đặng Việt Hưng, là nơi khởi nguồn của cuốn tiểu thuyết nổi tiếng “Trạch trụ huyết” của nhà văn Nguyễn Trần Bé. Bạn cũng có thể “phượt” bằng xe máy băng qua những cánh rừng già nguyên sinh, những thác nước Du Gìa, hẻm vực Nậm Lang và rừng đá vôi Du Tiến, suối nước trong xanh bản Án… Để cảm nhận được hết cảm giác như tan chảy vào thiên nhiên, để thấy lòng chợt thật yên bình sau bao bộn bề của cuộc sống.
Yên Minh, không chỉ đẹp về cảnh sắc thiên nhiên, con người chan hòa mến khách. Mà Yên Minh, còn là mảnh đất mang nhiều dấu ấn của lịch sử cách mạng. Là điểm giữa nối hai đầu con đường huyền thoại mang tên “Hạnh Phúc”, và đồng thời cũng là nơi yên nghỉ của 14 thanh niên xung phong – những anh hùng tham gia mở đường “Nghĩa trang Thanh niên sung phong mở đường Hạnh Phúc”. Là quê hương của nhiều hoa thơm và trái ngọt trên Cao nguyên đá Đồng Văn. Yên Minh, mùa đông không quá lạnh, mùa hè chẳng quá nóng, với sự kết hợp hài hòa giữa sông và nùi…chắc chắn nơi đây sẽ giúp bạn cân bằng trạng thái và có những trải nghiệm thú vị.
Vừ Mai Hương – PGĐTrung tâm TTXTDL
