Những năm gần đây, bên cạnh việc bảo tồn thì khai thác, phát triển các giá trị di tích thành sản phẩm du lịch mang đậm đặc trưng lịch sử, có sức hấp dẫn và cạnh tranh cao đang được các địa phương đặc biệt quan tâm. Cụ thể phải nói đến Đường Thượng một xã thuộc huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang. Đường Thượng sở hữu địa hình hùng vĩ với đồi núi, thung lũng phủ đầy một màu xanh tươi. Đó là sắc xanh của núi rừng, sắc xanh của những nương rẫy. Lấp ló trong những vườn cây là nếp nhà nhỏ bình yên của đồng bào dân tộc Mông thật đơn sơ, bình dị. Ngoài cảnh vật thiên nhiên trời phú ban tặng thì Đường Thượng còn được biết đến qua khu di tích kiến trúc Nghệ thuật Sùng Chứ Đà đã được xếp hạng Di tích cấp tỉnh.
Thung lũng Đường Thượng nhìn từ trên cao.
Khu di tích Sùng Chứ Đà thuộc loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật. Hiện nay khu di tích Sùng Chứ Đà còn tồn tại dấu vết của bốn công trình gồm: Hai bốt gác nằm trên đỉnh núi cách trụ sở UBND xã Đường Thượng khoảng 500m; một khu dinh thự nằm đối diện với UBND xã Đường Thượng; một khu nguyên liệu chế tác đá và đường bậc thang lên núi cách UBND xã Đường Thượng khoảng 600m. Dấu vết của khu dinh thự và các bốt gác có quy mô lớn, đặt tại vị trí chiến lược phục vụ sinh hoạt và phòng thủ được xây dựng thủ công, vật liệu chủ yếu là đá khối, các tảng đá được đục đẽo tỷ mỷ có kích thước lớn, chiều dài trung bình 60cm, chiều rộng 50cm, dày 15cm, nhiều tảng đá có kích thước dài 1,3m, rộng 50cm, dày 30cm, những tảng đá xếp đè lên nhau rất khít tạo nên các bức tường dầy 1m vuông vức, chắc chắn.
Khu vực chế tác đá và đường lên núi còn sót lại các tảng đá hình hộp có độ dày từ 0,25m đến 0,35m; dài từ 0,40m đến 1m, có tảng đã được tạc đẽo hoàn chỉnh, có tảng tạc đẽo còn dang dở. Đường lên núi được xếp đá khoảng trên 500 bậc theo hình chữ chi dẫn lên núi hướng đi thôn Cờ Cải, các tảng đá có kích thước khác nhau độ dày từ 25 – 30cm, chiều rộng từ 40 – 60cm, chiều dài 50 – 70cm.
Đường bậc thang bằng đá được xếp thủ công vẫn còn nguyên vẹn với thời gian
Trong tài liệu của Pháp đang lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ quốc gia III có ghi chép: Năm 1863 tại Đường Thượng có một Chúa đất người Mông, tên là Sung – Lao – Luc tức Sùng Chứ Đà, sau khi được tôn lên làm vua, nhân dân trong vùng đọc chệch thành Sùng Chúa Đà hoặc Sùng Chú Đà. Vốn biết một số trò ảo thuật, khiến dân làng và người dân trong vùng càng ngày càng tin Sùng Chúa Đà có phép thuật và quyền năng.
Sùng Chứ Đà cho xây dựng trạm gác bằng đá ở đỉnh và sườn núi Trống Chứ Đà – tiếng Mông nghĩa là núi Chứ Đà. Đồng thời dựng nhà và tường thành ở đáy thung lũng, không ngừng tăng cường thu nhận binh lính bố phòng khu vực Đường Thượng. Những thông tin này được người Pháp miêu tả rất kỹ: “Vua Mèo từ 1863 đã xây dựng ở đầu thung lũng Khuây Bóc một trại tị nạn bao quanh tường bảo vệ bằng đá khô, ở phía đáy nó bịt thung lũng bằng một bức tường rất lớn hình thành bằng chính những vật liệu đá, với các lỗ cửa như là lỗ châu mai…”
Sùng Chứ Đà cho lính dựng một cây cột đá cao hơn đầu người, đục 2 lỗ tròn hai bên thân cột. Hai lỗ tròn là nơi đút và nêm chặt tay vào cây cột đá ấy đối với những người vi phạm luật lệ do Sùng Chứ Đà đặt ra, những người này bị bỏ đói, khát khô kiệt sức mà chết. Đã có không biết bao người trở thành nạn nhân trên cây cột đá này. Sau này cột đá bị nhân dân địa phương đập và xô ngã nằm chỏng chơ giữa nương ngô suốt gần hai trăm năm, hiện nay cột đá đang được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Hà Giang.
Tất cả những câu chuyện về chúa đất Sùng Chứ Đà đều mang tính chất dân gian. Nhưng, thời gian trôi qua, thành luỹ, vọng gác gắn liền với nhân vật Sùng Chứ Đà vẫn còn đó minh chứng cho một thời kỳ hành hoành của chúa đất người Mông khét tiếng tại vùng đất Đường Thượng này.
Du khách chụp ảnh tại Di tích kiến trúc nghệ thuật Sùng Chứ Đà
Với tài nguyên tự nhiên phong phú và đa dạng, là căn cứ cách mạng đầu tiên ở phía Bắc của tỉnh và mảnh đất với những câu chuyện huyền bí về một chúa đất xa xưa đã tạo cho Đường Thượng trở nên thu hút du khách đến khám phá và tìm hiểu về lịch sử vùng đất nơi đây.
- Giang Nam
- ———————————
- Liên hệ đặt tour và đặt vé:
- Trung tâm TTXTDL Hà Giang
- Số 200 Trần Phú, TP Hà Giang
- #discoverhagiang
- #ubuk
