Ngày 28/8/2024 ( tức ngày 25/07 âm lịch), đồng bào dân tộc Lô Lô của xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang sẽ tổ chức Lễ cúng tổ tiên của dân tộc Lô Lô đen.
Lễ cúng tổ tiên là một trong những sinh hoạt thuộc các nghi lễ vòng đời của người Lô Lô, mang tính giáo dục cộng đồng hướng về nguồn cội, biết ơn tổ tiên, giáo dục đạo lý uống nước nhớ nguồn, tạo sự cố kết cộng đồng gia đình, dòng họ, làng bản. Đây là nghi lễ mang nét riêng người Lô Lô.
Người Lô Lô quan niệm ma cỏ chính là biểu trưng của tổ tiên, những người lập bản khai hoang lấy cây cỏ làm quần áo, cho nên trong các lễ cúng tổ tiên nhất định phải có ma cỏ làm người dẫn đường. Các gia đình đồng bào dân tộc Lô Lô đều có bàn thờ tổ tiên nhưng lễ cúng tổ tiên luôn được tổ chức tại gia đình trưởng họ, người có trách nhiệm đứng ra sắm lễ, mời thầy cúng, mượn trống đồng và mời nghệ nhân chơi trống đồng. Trống đồng là bảo vật linh thiêng của cộng đồng người Lô Lô và luôn phải có đủ cả trống cái (trống to) và trống đực (loại nhỏ hơn).
Cặp trống đồng là bảo vật linh thiêng của cộng đồng người Lô Lô ( Ảnh:st )
Những người hóa trang Ma cỏ sẽ cùng nhau đi tìm loại cỏ “Su choeo” trên núi “Chun ta” (đỉnh núi có tên gọi là núi “Sống lưng”). Đây là một loại cỏ dài, mềm, dai, để bện quanh người thành trang phục che kín khắp người. Khi hoá trang xong, Ma cỏ sẽ “nhảy lễ” cho đến khi kết thúc Lễ cúng tổ tiên. Trong giai đoạn đó, họ không được phép ăn, nói; đi đứng không được vấp ngã, vì nếu vấp ngã hoặc bị nhận dạng thì năm đó sẽ gặp xui xẻo. Trong nghi Lễ cúng tổ tiên hay lễ cúng tang ma cho người đã khuất của người Lô Lô bắt buộc phải có người “nhảy lễ” trong trang phục Ma cỏ. Họ quan niệm rằng, Ma cỏ là nguồn cội của tổ tiên xưa ở trên rừng, lấy cây cỏ làm quần áo, nên ngày nay khi làm lễ, muốn tổ tiên về được thì phải có Ma cỏ là người dẫn đường, là cầu nối giữa con cháu trên trần gian với tổ tiên, người chết mới được dẫn đường chỉ lối về nhận tổ tiên ở thế giới bên kia. Đây là một nghi lễ độc đáo trong các phong tục cổ truyền của dân tộc Lô Lô ở Hà Giang.
Đoàn “ ma cỏ” nhảy múa trong lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô ( Ảnh: st)
Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô có ba nghi lễ chính là lễ hiến tế, lễ tưởng nhớ và lễ tiễn đưa. Sau khi thầy cúng làm thủ tục cúng mong tổ tiên phù hộ cho con cháu luôn mạnh khỏe, hạnh phúc, học hành giỏi giang, thóc lúa đầy bồ, trâu bò đầy chuồng…, thì nghi thức đánh trống đồng được tiến hành. Các cô gái mặc trang phục truyền thống nhảy múa theo nhịp trống đồng chờ đón ma cỏ về.
Ma cỏ được hóa trang tại một địa điểm kín đáo bên ngoài làng, với cỏ Su Choeo quấn quanh che kín thân, đeo mặt nạ chỉ hở hai mắt và miệng và sẽ được một người chú hoặc rể của gia chủ đến mời. Trên đường ma cỏ đến dự lễ, không ai được phép nhìn hoặc đi ngược với ma cỏ, chỉ được nhìn từ xa. Khi đến nơi, ma cỏ quỳ lạy ba lạy trước bàn thờ, quỳ lạy thầy cúng trước khi tiến hành nghi lễ nhảy múa. Người hóa trang làm ma cỏ phải có sức khỏe tốt và lòng nhiệt tình bởi họ phải nhảy múa cho đến khi kết thúc lễ tưởng nhớ, thường phải đến 5 giờ chiều, mà không được phép ăn, nói, khi đi đứng, nhảy múa không được vấp ngã bởi nếu vấp ngã hoặc bị nhận dạng thì năm đó gia chủ gặp nhiều xui xẻo. Họ chỉ nghỉ ngơi, ăn cơm một lúc vào buổi trưa và được gia chủ mời nước trong thời gian nhảy múa.
Nhảy múa với ma cỏ – nghi lễ độc đáo trong lễ cúng tổ tiên của người LôLô. (Ảnh: Quốc Đạt)
Nghi lễ kết thúc, ma cỏ quỳ lạy bàn thờ, thầy cúng, trống đồng rồi ra cổng lẩn về sau làng, chọn nơi kín đáo không cho ai thấy rồi cởi bỏ trang phục cỏ, về nhà tắm rửa và sau đó tiếp tục tham gia lễ tiễn đưa tổ tiên được tổ chức khi đêm xuống.
Hiện nay, Lễ cúng tổ tiên độc đáo này vẫn được người Lô Lô duy trì và thực hành đều đặn theo truyền thống. Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc, nghi lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô Chải ở xã Lũng Cú huyện Đồng Văn tỉnh Hà Giang đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia từ năm 2012.
- Nguyễn Huê
- ———————————
- Liên hệ đặt tour và đặt vé:
- Trung tâm TTXTDL Hà Giang
- Số 200 Trần Phú, TP Hà Giang
- Hotline: 1900561276
- #discoverhagiang
- #ubuk
